Dhaskal Tod’hri simbol i familjeve elbasanase, që i fali breza arsimit. Vilson Tod’hri, tregon si e kujtojnë stërgjyshin

Nuk kanë ndryshuar shumë rrugët karakteristike të kalasë ku ka jetuar Dhaskal Tod’hri, bir i një familje patriotike. Kalldrëmet e traditës fshehin historinë, por jo vetëm të luftës për mbijetesë. Pjesë e kësaj, një qëllim i rëndësishëm i familjeve elbasanase ishte dhe është arsimi. Ende në këto familje vazhdon të jetë hyjnor profesioni i mësuesit megjithëse sot nuk cënohet më të mësuarit shqip.
Teksa kalon rrugët plot kthesa që tregojnë një labirint të thjeshtë syri të shkon në një prej shtëpive, me portën e vjetër karakteristike, me muret nga gurë e tjegulla, që nuk mbahet mend kur është ndërtuar.
Ndërsa, mikëpritja dhe respekti është një pasazh i pandryshueshëm, në çdo familje, tek pinjollët e Dhaskal Tod’hrit zbulon se dashamirësia është virtyt i parë.
Vilson Tod’hri nipi i Dhaskalit historik na fron në strehën e tij, duke shfaqur sidomos dëshirën për të treguar kujtimet e tij, të familjes dhe të gjithë fisit Tod’hri në rurgën e arismit.

Kush është prejardhja e profesioni juaj?

Prejardhja jonë është nga fshati Shijon, tregon Vilson Tod’hri. Kështu e mbaj mend shtëpinë, që kur kam lindur. Kam lindur më 30 mars të vitit 1928. Filloren e kreva në Elbasan. Kam qenë në një klasë me Ylli Popën. Më pas vazhdova Normalen. Në vitin 1948 më caktuan arsimtar në Delvinë. Dy vjet më vonë më transferuan në Sarandë dhe pastaj u ktheva në Elbasan. Kam punuar mbi 25 vjet si arsimtar. Prej rreth 10 vjetësh kam qenë mësues muzike në shkollën ‘Onufri’. Dobësia ime është violina. Më pas punova me grupet artistike në Elbasan, Gramsh, Cërrik, me grupet artistike të shkollave, reparteve ushtarake, ndërmarjeve etj. Fola mjaft për veten sepse i gjithë fisi ynë është lidhur me arsimin.

Ju thatë se familja juaj njihet si familje arsimtarësh. A mund të n’a tregosh lidhjet e kësaj familje me arsimin?
Vetëm trungu ynë familjar ka shërbyer 246 vjet në arsim. Veçoj mamanë time Agni Tod’hri (Papajani). Mamaja ime lindi në vitin 1894. Ajo mbeti jetime që kur ishte 6 vjeç, por me ndihmën e patriotëve Aqif Pasha dhe Dom Nikoll Kacorri, u nis me studime në Graz të Austrisë. Kreu 16 vjet studime në Austri dhe në vitin 1916 u kthye në Shqipëri. Me vete solli literaturë dhe programe mësimore. Të gjithë jetën ja kushtoi arsimit. Edhe vëllai im Zefi dhe 5 motrat Nikolina, Vilhelmina, Vilsoni, Filloreta dhe Eleonora ishin arsimtarë. Kështu ndodhi. Gjyshi mblodhi një e nga një shkronjat, ndërsa ne u mësuam shkrim e këndim të tjerëve.

Mbiemri juaj Tod’hri, është i lidhur me emrin e Dhaskal Tod’hrit. Si kujtoni ju stërgjyshin tuaj (Theodhor Haxhifilipin)?
Sipas të dhënave stërgjyshi ynë Theodhor Haxhifilipi (Dhaskal Tod’hri), ka lindur rreth vitit 1730 dhe vdiq në moshën 75 vjeçare pra në vitin 1805. Stërgjyshi vinte nga një familje zanatçinjsh, që ushtronin aktivitet brenda dhe përreth
lagjes ‘Kala’. Populli e njeh me emrin Dhaskal Tod’hri, pse shërbeu si mësues. Mësimet e para i kreu në shkollën greke në Elbasan dhe më pas ndoqi akademinë e Voskopojës. Pas përfundimit të Akademisë u bë mësues në shkollën greke të Elbasanit. Ka qenë njeri me emër në komunitetin ortodoks të Elbasanit. Gjatë viteve 1751-1801 ka mbajtur Kodikun e Shën Mërisë të kishës së Kalasë. Më pas ai shkoi në Evropë për të derdhur shkronjat shqipe, që të krijonte një shtypshkronjë në shqip. Shtypshkronjën do ta ngrinte në Elbasan, pasi në këtë qytet kishte shumë tregëtarë që shkruanin me alfabetin e tij. Në atë kohë Shën Gjoni ishte qendër e shkrimit të shqipes.

Me aq sa dini, mund të na tregoni, se cili ishte fundi i stërgjyshit tuaj?
Ne nuk e dimë me saktësi ku është vrarë stërgjyshi ynë. Sipas thënieve flitet se u vra, ndërsa transportonte shtypshkronjën për në Elbasan në rrethinat e Manastirit, në Dhiavat të Resnjës. Vrasja mendohet të jetë akt i kishës greke, e cila i kishte vënë nga pas agjentët e saj. Kisha nuk lejonte shkrimin e gjuhëve jo greke sidomos të shqipes. Por nuk mbaroi me kaq. Stërgjyshi u përndoq edhe pas vdekjes. Me urdhër të Patriakanës në vitin 1827 në kohën e murtajës ju dogjën të gjitha dorëshkrimet. Ne dimë që ekzistojnë disa dorëshkrime të pakta të stërgjyshit, të cilat aktualisht ndodhen në muze dhe arkiva. Megjithëse ka mbetur shumë pak nga ajo që ka shkuar dhe studiuar, emri itij nderohet dhe respektohet në Elbasan dhe në të gjithë Shqipërinë.

Prof. Dr. Kujtim Bevapi tregon
Alfabeti i Dhaskal Tod’hrit kishte gjithsej 52 shkronja
Prof. Dr. Kujtim Bevapi tregon se, Theodhor Haxhifilipi (Dhaskal Tod’hri) jetoi në kohën e formimit të dy pashallëqeve të mëdha të pashallëkut të Bushatllinjve dhe të Ali Pashë Tepelenës. Ishte pjestar aktiv në qëndresën e ortodoksëve shqiptarë kundër kishës greke.
“Për herë të parë emrin e tij e takojmë në një shkrim në Greqisht në Kodikun e Argjendarëve më 1750. Më 1751 ai nënshkruan në greqisht emrin e tij Theodhor në një Kodik të Kishës Shën Maria, në lagjen Kala. Më 1779 merr pjesë në një mbledhje në Voskopojë për pajtimin e peshkopëve të Durrësit, Gorës dhe Mokrës, të cilët
ishin në mosmarrëveshje mes tyre. Ka një dokument pajtimi i nënshkruar nga ai, por jo si klerik”, shreht Prof. Dr. Kujtim Bevapi.
Figura e Dhaskal Tod’hrit, paraqet interes të veçantë në historinë e gjuhës dhe letërsisë shqipe, jo vetëm si lërues, por si pararendës i Rilindjes Kombëtare.
Sipas Bevapit, mësohet se “Ai shkroi me alfabetin e tij. Alfabeti i Tod’hrit ishte i përbërë nga 52 shkronja. Shkroi në elbasanishten e kohës, krijoi një traditë të shkrimit të shqipes me alfabetin e tij i njohur, që nga fundi i shekullit të XVIII deri në fillim të shekullit XX”.
Dhaskali Tod’hri, vazhdoi traditën e Papa Totasit, duke u përpjekur të futë shqipen në kishë dhe në shkollë. Sipas albanologut J. G. Von Hahn, mësohet se Tod’hri kishte përkthyer në shqip Dhiatën, si dhe shkrime fetare si “Meshën e Shën Jon Gojëartit

26 Gusht 2006

Eksluzive

_____________________________________________________________________________

Studiuesit shqiptare ne Arkivin Sekret të Vatikani gjate gjithe historise

Dr. Musa Ahmeti - Vatican

      Dihet tashme jo vetem prej lexuesit te specializuar, por edhe prej lexuesit te gjere qe Arkivi Sekret i Vatikanit eshte nje nder arkivat me te pasur ne bote, dhe kjo kryesisht per shkak te rolit qendror qe ka luajtur Selia e Shenjte ne historine e Evropes qe prej mesjetes se hershme. Fakti qe Arkivi Sekret i Vatikanit eshte nje nder arkivat me te pasur per historine e trojeve shqiptare, megjithate, nuk eshte kaq i ditur, per shkak te hulumtimeve te pamjaftueshme qe jane bere ne kete arkiv per kete qellim. Studiuesit shqiptare, qe kane pasur mundesine dhe rastin te hulumtojne dhe studiojne deri me tani ne ASV jane shume te pakte (4 studiues, gjate gjithe historise se popullit tone), edhe pse koheve te fundit nga disa historiane dhe albanologe eshte pohuar se kane bere kerkime shkencore ne ASV, gje qe nuk eshte e vertete, respektivisht pohimet e tilla jane genjeshtra. Sipas te dhenave zyrtare, te nxjerra nga Archivio Segreto Vaticano, qe kur mbahen shenime per studiuesit, te cilet kane hulumtuar aty, madje edhe me pare se te hapej per studiuesit, historianet dhe te tjeret, del se i vetmi studiues deri afer fundit te shekullit XX, ishte imzot dr.Gjon Nikolle Kazazi. Gj. N. Kazazi eshte i pari studiues shqiptar, qe beri hulumtime ne ASV gjate vitit 1744. Qe prej ketij viti deri ne vitet ’90 te shekullit XX, nuk ka pasur studiues te tjere shqiptare ne kete arkiv. Dr. Pranvera Bogdani, specialiste e mesjetes per periudhen e para pushtimit osman, eshte ajo qe vjen pas Gj. N. Kazazit ne ASV. Ajo beri hulumtime shkencore ne ASV gjate viteve 1992-1993. Pas P. Bogdanit, ishte dr. Musa Ahmeti, specialist i mesjetes per shekullin XV, perkatesisht per epoken e Skenderbeut, ai ben hulumtime shkencore ne ASV, qe nga viti 1994. Hulumtimet i vazhdon edhe sot. Dr. Etelva Lala specialiste e mesjetes per shekullin XIV, vazhdon te beje hulumtime shkencore ne ASV qe nga viti 2000. Fusha e saj e studimit perfshin marredheniet e “Regnum Albanie” dhe te trojeve te tjera shqiptare me Seline e Shenjte ne shekullin XIV. Hulumtimet i vazhdon edhe sot. Pra, sic shihet, Arkivi Sekret i Vatikanit eshte studiuar mjaft pak nga studiuesit shqiptare deri me sot. Mundesia e studiuesve shqiptare sot, por edhe e brezit te ri per te kryer hulumtime dhe studime ne keto arkiva, mbetet akoma e vogel, pasi jo vetem qe paleografia sot nuk po studiohet e ushtrohet, por, ajo madje po zhduket pothuajse fare edhe si koncept neper universitetet tona, e si shkak mesa duket per keto lende eshte mungesa e pergatitjes se duhur ose mosnjohja e mire e gjuheve klasike latine e greke, etj. Shpresojme se studiuesit e sotem shqiptare do t’i cojne deri ne fund kerkimet dhe studimet e tyre, duke investuar ne kete menyre ne te ardhmen e vendit, per te kthyer edhe ate pjese te kujteses se "humbur " te historise se popullit tone dhe per t'i dhene identitet dhe orientim brezave qe do te vijne.

Profil

______________________________________________________________________

Kirov Ibrahimi

Kirov Ibrahimi u lind ne qytetin e Shodrës ne 5 janar 1954, ku edhe perfundoi studimet e para ne fushen e muzikes. Ne vitin 1974, ai diplomohet ne degen e muzikes ne liceun "Jordan Misja" te kryeqytetit. Punoi per vite me rradhe me orkestren frymore te Ushtrise si instrumentist. Me pas kthehet ne qytetin e Elbasanit ku kontribuoi deri ne fund te jetes ne zhvillimet e formacioneve te ndryshme muzikore te ketij qyteti me tradita artdashese. Per 20 vjet me rradhe, Kirovi yne ështe edhe pjese e grupit te instrumentisteve me ne ze te qytetit ne orkestren e estrades profesioniste dhe ne disa premiera te estrades ka qene edhe dirigjent.

Gjate kesaj kohe, angazhohet edhe si instrumentist dhe solist ne shume koncerte te orkestres simfonike dhe frymore, ku dallohet per talentin, virtuozitetin dhe profesionalizmin. Me punen e tij, Kirov Ibrahimi ka kontribuar jo vetem ne fushen e ekzekutimit, por edhe ne ate te krijimtarise ne gjinine e kenges dhe te muzikes instrumentale.Ai ka perfaqsuar artin dhe muziken shqiptare edhe ne vende te ndryshme si Hollande, Itali e Greqi. Pas viteve '90-te, Kirovi, si shume te tjere ne kerkim te nje jete me te mire emigroi ne Greqi. Duke mos u shkeputur nga pasioni ndaj muzikes, edhe ne shtetin fqinj ai u be pjese e bandes frymore te qytetit ku jetonte, duke ushtruar profesionin edhe si mesues muzike tek te rinjte instrumentiste. Kirov Ibrahimi do te perfaqsoje ate plejade te instumentisteve  te talentuar elbasanas qe i dhane zhvillim jetes artistike te qytetit tone.